تفسیر قانون اساسی بر عهده کیست + ولی فقیه کیست
در جمهوری اسلامی ایران، تفسیر قانون اساسی بر عهده دو مرجع اصلی است:
1. شورای نگهبان:
- طبق اصل 72 قانون اساسی، “تفسیر قانون اساسی به استثنای مواردی که در صلاحیت مراجع دیگر مانند دادگاه‌ها است، بر عهده شورای نگهبان است.”
- شورای نگهبان مرجعی 12 نفره متشکل از 6 فقیه عادل و 6 حقوقدان است که توسط رهبر معظم انقلاب انتخاب می‌شوند.
- تفاسیر شورای نگهبان در مورد قانون اساسی لازم الاجرا است و برای همه مراجع قضایی و دولتی و سایر افراد و سازمان‌ها در سراسر کشور قاطع و غیرقابل خدشه خواهد بود.
2. دادگاه‌ها:
- در مواردی که در حین رسیدگی به یک پرونده قضایی، تفسیر قانون اساسی ضرورت داشته باشد، دادگاه صالح به رسیدگی به آن پرونده موظف است با رعایت موازین شرعی و در صورت وجود نص در منابع معتبر اسلامی، بر اساس آن منابع و در غیر این صورت با در نظر گرفتن قواعد عقل و عدالت و مستند به اسناد و مدارک معتبر تاریخی و سیره عملیه معصومین (ع) تفسیر نماید.
- البته تفاسیر انجام شده توسط دادگاه‌ها در مورد قانون اساسی، برای سایر مراجع قضایی و دولتی و سایر افراد و سازمان‌ها لازم الاجرا نیست و فقط در همان پرونده قضایی خاصّی که تفسیر برای آن انجام شده است، قابل استناد خواهد بود.
نکات مهم:
- در تفسیر قانون اساسی، علاوه بر دو مرجع ذکر شده، نظرات فقیهان و حقوقدانان نیز می‌تواند مورد توجه قرار گیرد.
- تفاسیر انجام شده در مورد قانون اساسی باید بر پایه موازین شرعی، قواعد عقل و عدالت، اسناد و مدارک معتبر تاریخی و سیره عملیه معصومین (ع) باشد.
- تفسیر قانون اساسی باید به گونه‌ای باشد که وحدت و انسجام نظام جمهوری اسلامی را حفظ کند و از سوء استفاده از قانون اساسی برای اهداف غیرقانونی جلوگیری نماید.
در اینجا به برخی از منابعی که می‌توانید برای مطالعه بیشتر در مورد تفسیر قانون اساسی به آنها مراجعه کنید اشاره می‌کنم:
- متن کامل قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران: https://www.shora-gc.ir/fa/news/4707/%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86-%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86
- سایت شورای نگهبان: https://www.shora-gc.ir/
- کتاب “حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران” نوشته دکتر محمدجعفر جعفری لنگرودی
- کتاب “تفسیر قانون اساسی” نوشته دکتر بیژن نغدی